Auteur: Frank de Klerk

Het onwaarschijnlijke maar waargebeurde verhaal van Jan van Brederode

Professor van Frits van Oostrom won de libris geschiedenisprijs 2018 met zijn boek Nobel Streven. De ondertitel luidt: ‘Het onwaarschijnlijke maar waargebeurde verhaal van ridder Jan van Brederode.’ Van Oostrom sprak op 12 december in De Lier voor 150 aanwezigen over dit onwaarschijnlijke leven.

Hooggeboren maar tragisch geëindigd in een massagraf na de slag bij Azincourt. Zo vatte Van Oostrom het leven van Jan van Brederode samen. Hij werd in 1372 geboren op kasteel Santpoort als zoon van Reinoud van Brederode, die behoorde tot een van de vier belangrijkste adellijke families van Holland. Toen hij 18 jaar oud was, overleed zijn vader en werd Jan de 7^de heer van Brederode. Hij had er belang bij snel te trouwen en kinderen te krijgen. Bij kinderloosheid zou het hele familiebezit bij overlijden in handen van de graf van Holland vallen’’, zei Van Oostrom. Er kwam een gearrangeerd huwelijk met Johanna van Abcoude tot stand, dat kinderloos bleef.

Kloosterroeping

De vader van Johanna wist wat zijn dochter waard was en stelde strenge financiële eisen. Jan werd verplicht om jaarlijks een grote som contanten te betalen aan zijn schoonvader, die niet schuwde juridische procedures te starten om zijn geld binnen te halen. Jan en Johanna besloten vanwege kinderloosheid hun huwelijk te ontbinden. Volgens de katholieke kerk is dit alleen toegestaan bij een kloosterroeping. Jan trad terug als heer van Brederode en zijn broer Walraven werd de nieuwe heer.

Jan werd monnik bij de Kartuizers, een zeer strenge kloosterorde met vegetarische maaltijden. ,,Alleen op donderdag werd er een ei gegeten bij het water en het brood,’’ zei Van Oostrom. Hij heeft dit leven slechts zeven jaar volgehouden. Om de tijd door te krijgen vertaalde hij in het klooster het Franstalige traktaat Somme de roi in het Nederlands: Des Coninx summe. Door de aanvullingen van Van Brederode geeft de tekst een mooie inkijk in de leefwereld van de Middeleeuwer.

Krijgsheer

Na het overlijden van zijn schoonvader in 1410 en bevrijd van zijn knellende financiële verplichtingen verliet Van Brederode het klooster. Rustig werd zijn leven niet. Hij bood De Engelse koning zijn diensten als krijgsheer aan. Deze wees hem de les. Van Brederode was weggelopen uit het klooster en daarom niet welkom in het Engelse leger, dat in Frankrijk vocht tijdens de honderdjarige oorlog. Hij ging vervolgens vechten aan de Franse kant. In 1415 leed het veel grotere Franse leger in Azincourt niet ver van de kanaalkust een nederlaag tegen de binnengevallen Engelsen. Brederode kwam daarbij om het leven.

Nieuw boek over Atlantikwall in Westland

De belangstelling voor de restanten van de Atlantikwall in het Westland is groter dan ooit. Het Historische Archief Westland deed een oproep aan Westlanders om met brieven, documenten en foto’s uit de oorlogstijd voor de dag te komen. Het onlangs verschenen boek Van Glazen Stad tot Atlantikwall van de hand van Geert-Jan Mellink maakt gebruik van dit materiaal en geeft een beeld van het Westland in Oorlogstijd.

Bij de presentatie van het boek op 10 december in het Westlands museum vond een klein symposium plaats. Auteur Mellink gaf de aftrap en wees op twee luchtfoto’s uit 1943 en 1945 de plaats van de twee tankgrachten aan. Hij vertelde dat de evacuatie van tuinbouwbedrijven, die moesten wijken, ordelijk verliep. Dat was te danken aan Rijkstuinbouwconsulent en directeur van het proefstation ir. Riemens. ,,Het was een dominante man, die zorgde dat een deel van de kassen behouden kon worden’’, zei Mellink. ,,Hij was zeer brutaal en kon in zijn eentje zaken naar zijn hand zetten. Hij werd door de Duitsers op handen gedragen.’’

Kees Groenewegen (1937) vertelde over de afbraak van kassen aan de Groeneweg, waar vijf broers tuinden op grond van hun vader Hein. De tankgracht kwam dwars door hun bedrijven te liggen. Slechts het bedrijf van een van de vijf broers bleef gespaard. Voor zijn vader had dat grote gevolgen. Kees Groenewegen heeft het allemaal nageplozen in de bewaard gebleven boekhouding van het ouderlijk bedrijf. Bedroeg in 1942 de omzet nog 18.000 gulden. Twee jaar later was deze teruggelopen tot 5.000 gulden. ,,Hij kon nog een beetje spruiten en prei telen’’, zei Kees. ,,Verder trok hij nog tulpen en daarmee heeft hij het gered.’’ Uiteindelijk waren er aan de Groeneweg in 1945 nog slechts twee huizen over.

De uit De Lier afkomstige directeur van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie, Frank van Vree sprak over de omgang met de tweede wereldoorlog en de herdenkingscultuur. ,,Er zijn in Nederland 1500 oorlogsmonumenten’’, zei Van Vree. ,,De eerste twintig jaar werden vaderlandsliefde en christelijke waarden benadrukt. Daarna kwam aandacht voor de slachtoffers zoals zigeuners en joden. Al die tijd was er geen aandacht voor het dader-erfgoed en die houding veranderde pas rond 2000. De belangstelling voor de Atlantikwall pas hierin.’’

Wethouder Piet Vreugdenhil, zelf historicus, zei diep onder de indruk te zijn van het boek en de unieke foto’s. Hij had zelf een plan om een boek over de Atlantikwall te schrijven maar werd wethouder van de gemeente Westland. ,,Je bent mij vóór geweest met dit boek’’, zei Vreugdenhil. ,,Misschien ga ik na mijn pensioen bijvoorbeeld een boek over Piet Doelman schrijven. Ik doe een oproep aan alle historische verenigingen lezingen over dit thema te houden. Zij zijn beslist verzekerd van 300 belangstellenden.’’

Veel belangstelling voor boek Buitenplaatsen in het Westland.

Onder grote belangstelling is afgelopen zaterdag in Naaldwijk het boek Buitenplaatsen in het Westland gepresenteerd. Eindredacteur Martin van den Broeke overhandigde het eerste exemplaar aan wethouder Piet Vreugdenhil van de gemeente Westland. Veel aanwezigen gingen meteen over tot aanschaf van een exemplaar van het rijk geïllustreerde boek.

Wethouder Vreugdenhil benadrukte het belang van het behoud van de buitenplaatsen. ,,Het Westland is het hart van de tuinbouw in Nederland en wereldwijd’’, zei Vreugdenhil. ,,In de tuinbouw in het Westland wordt ontzettend veel geld verdiend. Is de tuinbouw de oorzaak van het verdwijnen van de buitenplaatsen? Dat gevoel bekroop mij tijdens het lezen van het boek. Er is een kaalslag geweest. Het is jammer dat slot Honselersdijk er niet meer is. Wat zou er van het Westland zijn geworden als het slot er nog zou staan?’’

Eindredacteur Martin van den Broeke benadrukte het unieke karakter van het boek. ,,De relatie tussen de tuinbouw en buitenplaatsen is nog nooit zo gedetailleerd beschreven’’. Kunsthistoricus René Dessing, die opgroeide aan de Dijkweg in Honselersdijk, hield een lezing over Slot Honselersdijk, dat in de 17^de eeuw het Versailles van Nederland werd genoemd. ,,Buitenlanders, die het Hof in den Haag bezochten, kwamen altijd naar het slot Honselersdijk om van alles te genieten’’.

Bij de bouw van het slot waren belangrijke architecten betrokken zoals Jacob van Campen en Pieter Post. De bouw verliep niet zonder problemen. Omdat de grond te zwak was, kon geen hoog gebouw worden gerealiseerd. Na de dood van de koning-stadhouder Willem III kwam het slot in handen van De Pruisische koning. In deze tijd begon het verval, die leidde tot de sloop van een deel van de Nederhof. Het slot verloor de symmetrie van het bouwplan. Het werd het begin van het einde.

Het boek is verkrijgbaar in het Westlands museum en bij boekhandel Vingerling. De prijs bedraagt € 24,95.

https://www.kantoorverschoor.nl/buitenplaatsen-in-het-westland/

Meer dan honderd buitenverblijven in het Westland

Buitenplaatsen speelden in het Westland eeuwenlang een belangrijke rol. Vanaf het begin van de Gouden Eeuw tot ver in de negentiende eeuw waren er in de hele streek meer dan honderd buitenverblijven te vinden van welgestelde stedelingen uit omringende plaatsen als Delft en Den Haag.

Het Huis Honselersdijk is een begrip in het Westland. Het door stadhouder Frederik Hendrik vanaf 1621 gebouwde slot was vanwege zijn luister bekend in heel Europa. Van het slot resteert slechts een bijgebouw. Het hoofdgebouw is in 1815 afgebroken. Het lot van Huis Honselersdijk is illustratief voor veel buitenverblijven in het Westland. In 1799 werd Patijnenburg gesloopt. In dezelfde tijd moest ook buitenverblijf Sion het veld ruimen. Meer recentelijk vielen de voormalige landhuizen Ouwendijk aan de Naaldwijkseweg in ’s-Gravenzande (1984) en Vreeburg naast de Dorpskerk in ’s-Gravenzande (1991) ten prooi aan de sloophamer.

Enkele buitenverblijven zijn bewaard gebleven zoals Broekzicht aan de Dijkweg in Honselersdijk, de Hofboerderij en Suijdervelt in Wateringen, Op Hodenpijl bij Schipluiden en Sarijnenhove in de Zuidbuurt, thans gemeente Vlaardingen. In het landschap is weinig behouden. De oplettende bezoeker herkent hier en daar nog een hek, een sloot of een verkavelingspatroon dat herinnert aan een vroeger buitenverblijf en ook in namen van wegen, straten en wijken komen we verwijzingen tegen naar de voormalige lustoorden. De buitenplaatsen in het Westland hebben buiten deze regio niet de aandacht gekregen die ze verdienen. Dit boek wil daarin verandering brengen.

Westlandse buitenplaatsen beschrijft het ontstaan en de verdwijning van deze buitenverblijven in het Westland. Ook geeft het een antwoord op de vraag welke rol zij gespeeld hebben in de ontwikkeling van de tuinbouw in deze streek. Tot slot bevat het uitgebreide beschrijvingen van achttien buitenplaatsen, die gezamenlijk een beeld geven van de rijkdom van het buitenleven in het Westland.

Het rijk geïllustreerde boek Westlandse buitenplaatsen is vanaf maandag 10 december verkrijgbaar in de boekhandel. De prijs bedraagt € 24,95.

Alle artikelen uit edities van het Historisch Jaarboek van 2011 of ouder zijn nu online in te zien op de website.

Kies in het hoofdmenu voor ‘Publicaties’, kies het jaarboek van uw keuze en daarna het artikel. U krijgt dan een link te zien naar een PDF scan van het bewuste artikel.