Kruikius stond in traditie van werken met details
De kaartenmaker Nicolaas Kruikius staat in een Delftse traditie van werken in details. Dit was de rode draad tijdens de lezing van historicus Jacques Moerman voor het Genootschap Oud-Westland op dinsdag 8 oktober in de Hoornbloem in Den Hoorn. De aansprekende lezing trok meer dan 200 belangstellenden.
,,In de late middel-eeuwen was Delft al beroemd om zijn miniatuurkunst’’, zei Moerman. ,,Later in de zeventiende eeuw werkte de Delftse schilder Jan Vermeer met veel detail. Op zijn schilderijen is zelfs een spijker aan de muur afgebeeld. Ook Antoni van Leeuwenhoek, de uitvinder van de microscoop werkte in Delft.’’
De eerste kaart van de stad Delft is het werk van de bekende kaartenmaker Jacob van Deventer. Deze kreeg de opdracht vanuit Spanje om kaarten van alle Hollandse steden te maken. ,,Deze kaarten werden steeds gedetailleerder’’, zei Moerman. ,,Een nieuwe kaartenmaker ging verder op het werk van zijn voorganger. Dat deed Kruikius ook.’’
Nicolaas Kruikius is 1678 geboren op West-Vlieland. Zijn vader was daar schoolmeester en mathematicus maar verhuisde naar Delft. In 1698 deed hij examen als landmeter. ,,Kruikius deed metingen van de luchtdruk, temperatuur en luchtvochtigheid’’, zei Moerman. ,,Hij was een echte Pietje Precies. Met die instelling begon hij 1712 aan de kaart van Delfland. Daarnaast begon hij in 1717 een studie geneeskunde in Leiden en vijf jaar later ontwierp hij een uitwateringskanaal van 3,5 kilometer tussen Den Haag en Scheveningen. Dat plan is honderd jaar later in 1828 uitgevoerd en heeft de exacte maten van het ontwerp van Kruikius.’’
Vermogen
Een plan voor de doorgraving van Hoek van Holland uit 1731 is pas in de 19de eeuw door Caland gerealiseerd. In 1739 wordt Kruikius schout van Spaarndam waar hij 1754 overlijdt. De vrijgezelle Kruikius laat bij testament 2/3 van zijn vermogen na aan zijn zus Aafje en 1/3 aan zijn huishoudster Johanna van Duijnen omdat zij zo goed voor hem heeft gezorgd.
De originele kaart van Kruikius meet 2.30 bij 2.80 meter en Kruikius heeft er 2350 dagen aan gewerkt. De schaal bedraagt 1 op 10.000 meter en de kaart omvat een oppervlakte van 22 bij 22 kilometer. Moerman gaf met dia’s een gedetailleerd beeld van de kaart. Zo wees hij op de kaart kleine afbeeldingen van windassen aan waarmee schepen met behulp van een overtoom over de dijk vanuit een lager gelegen polder in het boezemwater werden gehesen. Ook kon hij aan de hand van de verkaveling op de kaart de plek van een vierkante vlak de locatie van een oude boerderij in het Bijstervelt aanwijzen.
Bij de nieuwbouw in Sion is de hoofdas van de voormalige buitenplaats behouden gebleven. ,,Dat gebeurde op ons verzoek’’, zei Moerman. ,,De gemeente Rijswijk heeft beloofd dat de halve maanvijver van de buitenplaats eveneens terugkomt in de wijk. Wij hebben veel onderzoek gedaan in de omgeving. Ik zie het als een uitdaging hetzelfde te doen bij het slot Honselersdijk. Daar zijn vast nog wel sporen terug te vinden van het ingewikkelde patroon van deze buitenplaats van stadhouder Frederik Hendrik.’’
,,In die tijd hadden wij het een soort druk. Ik verbleef 156 dagen per jaar in het buitenland en heb onder andere lessen bloemsierkunst op Taiwan gegeven. Ook de Floriade heeft veel bijgedragen aan onze naamsbekendheid. Rond 1990 werd onze groei een bedreiging voor de vooruitgang en besloten wij te ‘ontpieten’ en ‘ontkozen’. Wij gingen steeds meer medewerkers naar voren schuiven voor het geval een van ons twee zou wegvallen.’’
