Het jaar 2012 is het jaar van de Historische Buitenplaatsen. Het Genootschap heeft dat in haar programma volop aandacht gegeven. Door een lezing over de Buitenplaatsen zelf, maar ook een lezing over de tuinen van die Buitenplaatsen. De excursie was naar kasteel Duivenvoorde in Voorschoten, een goed voorbeeld van een in prachtige staat verkerende Buitenplaats en de nabije omgeving. Ook het initiatief om oude van oorsprong Westlandse bedrijven te bezoeken heeft dit jaar een vervolg gekregen door een bezoek aan van Daalen Transport.
Het begin van het jaar werd echter gedomineerd door de aandacht aan het boek ‘De Afrekening’ van Maarten van Buuren. Op 28 februari 2012 was een avond gepland om de schrijver gelegenheid te bieden het boek te presenteren en met hem in discussie te gaan. Hoewel hij op het laatste moment afzegde, slaagde het bestuur er in om een tweetal externe inleiders uit te nodigen.
Van het in 2011 verschenen boek ‘Schilders van het Westland’ is dit jaar de 2e druk verschenen, wat voor zo’n kunstboek een bijzondere gebeurtenis genoemd mag worden.
Een andere activiteit is om bij het gemeentebestuur aandacht te vragen voor onderwerpen met een historische achtergrond. Zo is in januari een brief aan B&W gezonden over de staat en toekomstige bestemming van het Oude Raadhuis in Naaldwijk. In de zomer is er aandacht gevraagd voor boerderij Bijsterveld in ’s-Gravenzand en is er ingesproken in de raadscommissie Ruimte.
Het jaarboek 2012 is in oktober in een nieuw’ jasje’ verschenen. Daarmee wordt gemarkeerd dat het de 25e editie is van een uitgave die door een liefhebber van historie graag wordt gelezen.
De aandacht voor historie duurt onverminderd en met enthousiasme voort. Het ledenaantal van het Genootschap aan het eind van het jaar bedraagt 541 leden. Kortom het Genootschap Oud-Westland is vitaal en bruist van activiteiten.
Ledenvergaderingen met lezingen
Dinsdag 14 februari hield drs. A. (Ton) A. G. Immerzeel, conservator van Westlands Museum voor Streek- en Tuinbouwhistorie een lezing over Romeinse wegen en de gracht van Corbulo in West-Nederland/Westland.
In de Romeinse tijd, van de 1ste tot en met de 3de eeuw, is het Westland tot grote economische bloei gekomen. Vooral de landbouw werd enorm uitgebreid en die speelde een belangrijke rol in de voedselvoorziening van de duizenden Romeinse soldaten die gelegerd waren langs de Rijn, de noordelijke grens van het Romeinse Rijk. Om de landbouweconomie goed te laten functioneren was er een goede infrastructuur nodig. Hiervoor werden talrijke land- en vaarwegen aangelegd in het Westlandse gebied. Het was nooit helemaal duidelijk waar die wegen zich bevonden, maar de afgelopen tien jaar zijn er in het Westland bij archeologische opgravingen verschillende ontdekkingen gedaan, die een nieuw licht werpen op het Romeinse verkeer over weg en water. Ton Immerzeel wist, voorzien van veel beeldmateriaal, zijn gehoor te boeien. Het maakte nieuwsgierig hoe het er twee duizend jaar geleden in het Westland heeft uitgezien.
De avond werd door ca. 160 leden en belangstellenden bezocht.
De lezing op 28 februari was een ingelaste avond naar aanleiding van het verschijnen van het boek ‘De Afrekening’ van Maarten van Buuren. Zowel de auteur als drs. N.D.J.(David) Barnouw van het Nederlands Instituut voor Oorlogs Documentatie (NIOD) waren uitgenodigd. De beide sprekers zouden allereerst worden geconfronteerd met een aantal vragen, o.a. opgesteld door de redactie van het boek: “Gemeente Naaldwijk, 1940-1945”, te weten C.J.M. Bentvelzen, P.A. Smit en P.A. Vreugdenhil. Vervolgens zou onder leiding van Wil van den Bos Czn., voorzitter van het Genootschap Oud-Westland, gediscussieerd worden met de aanwezigen over het boek.
Wat betreft Maarten van Buuren mocht het helaas niet zover komen, omdat hij slechts enkele dagen voor de lezing zijn toegezegde medewerking introk. In zijn plaats kregen we voor de lezing de medewerking van de ’s-Gravenzander Ph. van den Berg, die promotieonderzoek doet naar de NSB in het Westland. Zowel lokaal als bestuurlijk. Aanleiding om dit promotieonderzoek te doen is dat daar weinig over bekend is en het een onderbelichte kant van de oorlog is. Hij hield daarover een onderhoudende lezing die de oorlogsdagen van een andere kant liet zien.
Tot slot was het de freelance journalist en publicist Eric Slot die het dossier van Piet Doelman heeft nagepluisd. Hij weerlegde een aantal beschrijvingen zoals die in het boek van van Buuren staan vermeld. Volgens de heer Slot fantaseert van Buuren soms of voert hij suggesties op als feitelijkheden, dan wel doet hij niet afdoende onderzoek en geeft slechts zijn mening weer. Daarmee is het geen historisch boek geworden maar een geromantiseerd verhaal over die oorlogsdagen. Het heeft veel tongen losgemaakt en zal dat nog wel enige tijd doen.
De avond werd bezocht door ruim 200 leden en belangstellenden.
Op woensdag 18 april hield René W.Chr. Dessing, voorzitter en initiatiefnemer van de Stichting Themajaar Historische Buitenplaatsen 2012
De lezing ging over het ontstaan en de uiteenlopende verschijningsvormen van de Nederlandse historische buitenplaatsen tussen 1600 en 1900. Aan de hand van fotomateriaal vertelde hij over de ontwikkeling van dit type landleven, stond hij stil bij sociaal historische feiten en schetste een interessant beeld van de wereld van de buitenplaatsen in vroeger tijden. Ooit was de buitenplaats een belangrijk fenomeen en belichaamde zij vooral in de huidige Randstad een bijzondere band tussen stad en land. In voorbije eeuwen telde Nederland vermoedelijk zesduizend of meer grote en kleine buitenplaatsen. Hiervan resteert nu nog slechts 10%. Deze circa 600 buitenplaatsen zijn in alle provincies te vinden.
Ook bracht hij duidelijk voor het voetlicht dat het een inspanning is om dit erfgoed te beheren en onderhouden. Vaak ontbreekt het aan de nodige geldelijke middelen. Teloorgang ligt daarom op de loer. Alle zeilen moeten worden bijgezet om dat te voorkomen.
Het was een boeiende en goed verzorgde lezing die door ca. 110 leden en belangstellenden bezocht.
Op dinsdag 16 oktober hield de heer Jan Holwerda, onderzoeker en eigenaar van het eigen bureau Groen Verleden, een lezing ‘De groene historie van onze buitenplaatsen’.
Een lezing waarin onze tuingeschiedenis werd geschetst. Het groen in onze historische tuinen en parken en op onze historische buitenplaatsen en landgoederen. Een lezing die niet zo zeer inging op de bloemen, struiken en bomen, maar veelmeer op tuin architectonische ontwikkelingen. Op de stijlen, de kenmerken, de vormen en invullingen als tuingebouwtjes, tuinsieraden e.d. Bij een breder publiek zijn aanduidingen als Franse tuin (Versailles) en Engelse landschapsstijl vaak wel bekend. Op die naamgeving valt echter wel wat aan te merken. Voor beide geldt namelijk dat genoemde landen niet alleen bepalend zijn geweest voor de uiteindelijk toegepaste stijlinvulling. En er zijn meer stijlen te onderscheiden, door de spreker werden deze nader toegelicht.
Het verhaal, de geschiedenis werd geïllustreerd aan de hand van oude prenten, foto’s, kaartmateriaal e.d. en waar mogelijk met materiaal van groene historische objecten in het Westland. Het gaf een bijzondere inkijk van deze prachtige tuinen en het gehoor werd daarin deskundig begeleid.
De lezing werd door ca. 125 leden en belangstellenden bezocht.
De laatste lezing van dit jaar was op woensdag 12 december. De titel van de lezing is “Vreemdelingen in het Westland, gezien vanuit historisch perspectief”, door Dr. Ir. A. J. Vijverberg. Migratie van boeren en arbeiders tussen vruchtbare (rijke) en dorre (arme) landbouwstreken is al oud. Vanuit de arme bergstreken in Europa trokken in het voorjaar hele rijen mensen naar de (vruchtbare) dalen om daar te zaaien, te maaien, te wieden en te oogsten. Hoogzomer trokken zij weer naar huis om hun eigen schamele oogst binnen te halen.
De ‘gastarbeiders’ werden hannekemaaiers (een samentrekking van Johan en maaier) genoemd of velings (genoemd naar het herkomstgebied West-Falen). Tussen 1815 en 1850 vestigden zich rond 150.000 hannekemaaiers blijvend in ons land.
In de tuinbouw is per ha heel wat meer werk te verzetten dan in de akkerbouw of in de veehouderij. Met de groei van de groenteteelt in onze streek, zo vanaf 1830, en het begin van het gebruik van glas, zo vanaf 1880, nam de behoefte aan arbeidskrachten gedurende een langere periode van het jaar toe. Het tijdelijk werk groeide uit tot vaste banen met vaste woonplaatsen. Uit een onderzoek van rond 1955 bleek dat in De Lier meer dan de helft van de tuinarbeiders direct of indirect (via hun vader) van buiten het Westland kwam. De noordelijke provincies en de Zuid-Hollandse en Zeeuwse Eilanden waren de belangrijkste herkomstgebieden. De benodigde arbeiders kwamen uit de perifere, geïsoleerde en dus arme gebieden van Nederland. Voor die tijd waren dat echte immigranten.
Op enthousiaste en boeiende wijze wist Aad Vijverberg het onderwerp voor het voetlicht te brengen, gelardeerd met eigentijdse en treffende voorbeelden uit recente krantenpublicaties. Een van zijn stellingen is dat vreemdelingen altijd welvaart hebben gebracht. En zijn vraag was, zijn wij ook vandaag bereid om zo tegen vreemdelingen aan te kijken?
De lezing werd bezocht door ca. 120 leden en belangstellenden.
Overige activiteiten
Oude Raadhuis Naaldwijk
Door het bestuur van het Genootschap wordt per brief van 10 januari 2012 aandacht gevraagd voor de staat en de toekomst van het Oude Raadhuis in Naaldwijk. Er is een advies uitgebracht naar het gemeentebestuur door de Monumentencommissie van de gemeente Westland om een onderzoek te doen naar de mogelijke (semi) openbare functies die op die locatie gevestigd kunnen worden. Ook wordt in het rapport de geschiedenis van het Oude Raadhuis naar voren gebracht en het belang van het gebouw in de geschiedenis van Naaldwijk.
De brief van het Genootschap, zowel als een brief van de historische vereniging Oud-Honselersdijk-Naaldwijk ondersteunen het advies van de Monumentencommissie en vestigen de aandacht op het gebouw als cultureel erfgoed en roepen het bestuur van de gemeente Westland op met gepaste voorstellen te komen om het gebouw te behouden en zo mogelijk een publieksbestemming te geven.
De hoeve Bijsterveld in ’s-Gravenzande
De gemeente Westland stelt het bestemmingsplan glastuinbouw aan de orde en houdt in dat kader een inspraakavond op 20 augustus 2012. Het Genootschap maakt van deze gelegenheid gebruik door mede namens alle historische werkgroepen en verenigingen in te spreken omtrent het belang van het behoud van de historische boerderij Bijsterveld. Deze boerderij heeft onderdeel uitgemaakt van de inmiddels verdwenen Buitenplaats Arensduin. Ook is een verzoek ingediend om de aanwijzing te starten van deze boerderij als gemeentelijk monument.
Doordat het Westland elke 50 á 60 jaar ingrijpend wijzigt zijn we er als het ware Nieuwland aan het maken. Nieuwland worden de IJsselmeer Polders genoemd, waar geen historie te bekennen is, anders dan een gezonken en half vergane vissersboot van honderden jaren geleden. Het gemeente bestuur zal zich meer moeten inspannen om de weinige oude gebouwen voor de toekomst te behouden.
Open archievendag
Op zaterdag 3 november is er in het gemeentehuis in Naaldwijk door het Genootschap deelgenomen aan de open archievendag 2012. Zoals gebruikelijk trok deze dag veel belangstelling en was het opnieuw een goede gelegenheid om informatie te verschaffen en nieuwe leden te werven. Ook maakten veel leden gebruik van de mogelijkheid het pas verschenen jaarboek 2012 af te halen.
Excursie en bedrijfsbezoek
In het verslagjaar is voor de tweede keer een bezoek gebracht aan een bedrijf met een Westlandse historie. Op donderdag 10 mei 2012 is van Daalen Transport bezocht.
Het bezoek startte met een lezing van de heer Aad van Daalen, die de ontwikkeling van het bedrijf door de jaren heen in beeld wist te brengen. Het was meer dan de moeite waard om de geschiedenis te horen van dit transport bedrijf gestart ongeveer 1915 in vervoer van paardenmest met paard en wagen. Na de 2e wereldoorlog met Marshallhulp gestart met het vervoer van groenten en fruit op Duitsland. Via een vestiging op de groenteveiling van Naaldwijk, een vestiging aan de Willem van Hooffstraat in Naaldwijk, in 1995 een vestiging betrokken op het Transport Centrum Westland in Maasdijk.
In 1974 is het bedrijf verkocht aan TDG (Transport Development Group) een van oorsprong Brits bedrijf en in 1998 weer teruggekocht. Vervolgens is een partnerschap aangegaan met Bos Transport, ook gevestigd op het Transport Centrum.
Ook is er een rondgang gemaakt in het bedrijf om te zien hoe enerzijds de aanvoer plaats vindt van producten en anderzijds de bevrachting van de wagens voor het internationale transport.
Alles bij elkaar meer dan de moeite van een bezoek waard.
Aan dit bedrijfsbezoek namen 46 leden deel.
De dagexcursie werd gehouden op zaterdag 9 juni naar Kasteel Duivenvoorde in Voorschoten.
Het kasteel is het stamslot van de Van Wassenaers en is door vererving van eigenaar gewisseld.
Al in 1226 wordt kasteel Duivenvoorde genoemd als “Duvenvoirt” in een akte. Omstreeks 1250 stond er een donjon –een vierkante verdedigingstoren- omgeven door een gracht en een muur. Bij een ingrijpende verbouwing en uitbreiding in opdracht van Johan van Wassenaer in 1631 kreeg het kasteel zijn huidige uiterlijk en grondplan. Al vanaf de middeleeuwen bewoonde de invloedrijke familie Van Wassenaer het kasteel. Het was een geslacht van ridders en hoogheemraadsheren. Zij bekleedden belangrijke functies aan het hof en trokken in de zomermaanden naar het ´buiten´ Duivenvoorde. De laatste verervingen hebben in de vrouwelijke lijn plaats gevonden en zo is de laatste eigenares L.H. barones Schimmelpenninck van der Oye geweest. Zij bracht het kasteel met collectie, archieven en landgoed in 1960 onder in de Stichting Duivenvoorde.
Het bezoek en de deskundige rondleiding was zeer de moeite waard en gaf een goed beeld van deze prachtig bewaard gebleven Buitenplaats.
Aan de excursie namen 65 personen deel.
Bestuursvergaderingen
Het bestuur vergaderde vijfmaal; nl. op 18 januari, 20 maart, 5 juni, 20 september en 13 november.
De bestuursleden Wil van den Bos Czn (voorzitter) en Wim de Smit zijn voor een nieuwe periode van 4 jaar herkozen. Ook is door de ledenvergadering ingestemd met een verhoging van de jaarlijkse donatie tot een bedrag van € 19,50.
De samenstelling van het bestuur is daarmee:
- W. van den Bos Czn, voorzitter,voorzitter@oudwestland.nl
- L.M.Valstar, secretaris, secretaris@oudwestland.nl
- P.van der Voort, 2e Secretaris
- M.J.B.M. van der Velden- de Rooij, penningmeester
Leden:
- H.I.M. Groenewegen
- W.A. de Smit, communicatie en PR, info@oudwestland.nl
- A. Vermeer, ledenadministratie
Jaarboek en Publicatiecommissie
De 25e editie van het jaarboek werd in de oktobervergadering gepresenteerd. Bij gelegenheid van deze jubileum uitgave is besloten het jaarboek van een nieuw en eigentijdse lay-out te voorzien.
De samenstelling van de Publicatiecommissie is ongewijzigd gebleven en bestaat uit: Mevrouw T. Werner-Berkhout, en de heren K.F. van Dijk, drs. L.J.M. van den Ende (voorzitter) en G.J.T.C. Hamel.
Ledenbestand
Het aantal leden bedroeg 526 op l januari 2012. In het verslagjaar 2011 heeft zich de ledenaanwas doorgezet. Daarmee zet de opgaande lijn zich voort en mag het Genootschap zich verheugen in een groeiende belangstelling.
Het aantal nieuwe leden bedraagt 43 leden.
Het aantal opzeggingen bedraagt 26 leden.
Deze cijfers resulteren in totaal aantal leden van 542 op 31 december 2012.
We betreuren het overlijden van een viertal leden, te weten;
- De heer J.P. Bakker, Naaldwijk
- mevr. K.I.M. van der Hoeven, Naaldwijk
- De heer D. van Dalen, Naaldwijk
- De heer C. Meier, Honselersdijk
Leen M. Valstar, secretaris